ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

Ο ιταλός φιλόσοφος Ουμπέρτο Έκο θέλοντας να τονίσει την σημασία, αλλά και την επίδραση της χρήσης των νέων τεχνολογιών στην καθημερινή μας ζωή έγραψε πως όποιος δεν είναι σε θέση να τις χρησιμοποιήσει είναι ένας σύγχρονος αναλφάβητος.
Η φράση αυτή από μόνη της αποτυπώνει την τεράστια σημασία των νέων τεχνολογιών στη ζωή μας, αλλά δείχνει ταυτόχρονα και τον μοιραίο κίνδυνο του κοινωνικού αποκλεισμού εκείνων των ομάδων του πληθυσμού που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να ενταχθούν σ’ αυτό που σήμερα αποκαλούμε κοινωνία της πληροφορίας. Διότι η κοινωνία της πληροφορίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πρόσβαση στην γνώση.
Από αυτή την άποψη, μιλώντας για την ζωή των ατόμων με αναπηρία, είναι εύκολο να αντιληφθούμε την τεράστια σημασία της συμμετοχής τους στην κοινωνία της πληροφορίας, όπου μέσα από αυτήν διευρύνονται καθοριστικά οι δυνατότητες για την κοινωνική ένταξη. Η πρόσβαση στην χρήση των νέων τεχνολογιών αποτελεί αναμφισβήτητη πλέον ανάγκη σε καθημερινό επίπεδο, ώστε η κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία να συνδέεται άμεσα με την χρήση τους. Γι’ αυτό, αυτή κάθε αυτή η χρήση αποτελεί πλέον θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα και ένα βασικό κοινωνικό αγαθό που διασφαλίζει την ισότιμη συμμετοχή των ΑμεΑ στην κοινωνική ζωή ως ισότιμων πολιτών, το οποίο πρέπει να παρέχεται από κάθε σύγχρονο κοινωνικό κράτος.
Από το 1989 που η βρετανική εταιρεία dolphin system computers παρουσίασε τον πρώτο αναγνώστη οθόνης (πρόγραμμα hal) για τυφλούς, έχει πλέον διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα στη χρήση όχι μόνον των υπολογιστικών συστημάτων, αλλά και άλλων τεχνικών βοηθημάτων που βασίζονται στην ανάπτυξη της πληροφορικής. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ευρύ φάσμα εφαρμογών που προσφέρει στην ζωή των ατόμων με αναπηρία η χρήση της πληροφορικής.
Η αλματώδης ανάπτυξη του διαδικτύου δίνει στα άτομα με αναπηρία την δυνατότητα να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις τεράστιες πηγές πληροφοριών που παρέχονται από αυτό, όπως στην επιστήμη, την πολιτική, την οικονομία, τις νέες τεχνολογίες, την καθημερινή τους ενημέρωση με την πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης και τις συνηθισμένες χρηστικές πληροφορίες που τους διευκολύνουν στην καθημερινή τους ζωή.
Επιπλέον δε, με την βοήθεια της πληροφορικής τα ΑμεΑ διευκολύνονται αφάνταστα στην ομαλή τους ένταξη στην αγορά εργασίας σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων καθώς και στην ισότιμη συμμετοχή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Η χρήση των υπολογιστικών συστημάτων έρχεται να προσθέσει στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία για πληροφόρηση μία ακόμη εναλλακτική πηγή άντλησης της γνώσης σε σχέση με τις δύο άλλες πηγές, δηλαδή την φωνητική ανάγνωση μέσω κασετών και κείμενα γραμμένα στην γραφή Braille, ενώ η χρήση της πληροφορικής βοηθά τις δύο πηγές που αναφέραμε, εφόσον με την χρήση της μπορούμε να αναπτύξουμε με λιγότερο κόστος σε σχέση με το παρελθόν ψηφιακές βιβλιοθήκες ή να τυπώσουμε βιβλία στην Braille με τους ανάλογους εκτυπωτές. Τέλος με την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών αναπτύσσονται τεχνικά βοηθήματα που διευκολύνουν την καθημερινή ζωή των ατόμων με αναπηρία, όπως ομιλούντα κινητά τηλέφωνα, συσκευές μέτρησης πίεσης ή του σακχάρου του αίματος, ομιλούντα ρολόγια, ειδικά κατασκευασμένα πληκτρολόγια κ.λ.π.
Ωστόσο το μεγάλο ζητούμενο είναι η δυσκολία πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην χρήση των νέων τεχνολογιών, που οφείλεται αφενός στο υψηλό κόστος κτήσης των σχετικών βοηθημάτων και αφετέρου στην καθολική απουσία συγκεκριμένης και σχεδιασμένης παρέμβασης από πλευράς της πολιτείας.
Είναι χαρακτηριστικό πως μόλις τον Σεπτέμβριο του 2003 έγιναν οι πρώτες προκηρύξεις για την προμήθεια υπολογιστών, ώστε να τους χρησιμοποιούν οι μαθητές που είναι άτομα με αναπηρία. Επισημαίνουμε εδώ, πως το νομοθετικό πλαίσιο για την χορήγηση τεχνικών βοηθημάτων στην εκπαίδευση υπάρχει με τον Ν. 1566 από το 1985.
Το ποσοστό των χρηστών που είναι άτομα με αναπηρία εκτιμάται γύρω στο 8 με 10%, ενώ αυτών που χρησιμοποιούν το ίντερνετ βρίσκεται στο 2 με 3%. Η απόκλιση αυτή είναι τεράστια συγκρινόμενη με το ποσοστό χρήσης των υπολογιστών σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας μας (60%), αλλά και σε σχέση με αυτόν της Ευρωπαϊκής Ένωσης (80%).
Το κόστος του απαραίτητου λογισμικού, καθώς και των αναγκαίων τεχνικών βοηθημάτων για επαρκή χρήση των νέων τεχνολογιών καθιστά την χρήση τους ένα χόμπι πανάκριβο αυτών που διαθέτουν υψηλό οικονομικό εισόδημα, προσδίδοντας στην χρήση αυτή κάθε αυτή σαφή ταξικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα ένας μέσος υπολογιστής κοστίζει 1.000€, ενώ για να γίνει προσβάσιμος χρειάζονται 2.000€. Το κόστος ενός κοινού εκτυπωτή είναι 90€, ενώ ο αντίστοιχος εκτυπωτής Braille κοστίζει 3.500€. Ένα συνηθισμένο κινητό τηλέφωνο ξεκινά με κόστος 70€, ενώ ένα προσβάσιμο κινητό από 300€ αντίστοιχα. Η διαμόρφωση αυτού του υψηλού κόστους οφείλεται στο περιορισμένο μέγεθος της αγοράς, όχι μόνον στην χώρα μας αλλά και παγκοσμίως.
Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται από τις ανεπτυγμένες κοινωνίες με συγκεκριμένα μέτρα κρατικής παρέμβασης είτε με την ανάπτυξη χρηματοδοτικών μηχανισμών, είτε με την παροχή αυτών των βοηθημάτων μέσω του συστήματος πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς η ελληνική πολιτεία αντιμετωπίζει αυτό το θέμα, είναι το γεγονός πως ενώ για τις psdn και τις isdn συνδέσεις υπάρχει έκπτωση 16€ στο μηνιαίο λογαριασμό τηλεπικοινωνιών, δεν προβλέπεται κάτι αντίστοιχο για τις ευρυζωνικές συνδέσεις (adsl).
Μέχρι τώρα κανένας φορέας στην χώρα μας, κρατικός ή ιδιωτικός, δεν παρέχει οργανωμένες και πλήρεις υπηρεσίες σχετικές με την συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία. Ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι σειρά φορέων, ιδιωτικών και δημοσίων, σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών που αναπτύσσουν οι ιστοσελίδες του είναι από μερικώς ή καθόλου προσβάσιμες, παρά το ότι γι’ αυτό τον σκοπό υπάρχουν καθορισμένες προδιαγραφές, χωρίς να αλλοιώνουν το οπτικό και γραφικό τους περιβάλλον.
Η ίδια κατάσταση υπάρχει στον τομέα της ανάπτυξης του λογισμικού, αλλά το πρόβλημα στον συγκεκριμένο τομέα είναι περισσότερο πολύπλοκο και σχετίζεται άμεσα και με την εξέλιξη των προγραμμάτων ανάγνωσης οθόνης.
Για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων εμείς προτείνουμε :
1. Ανάπτυξη συγκεκριμένων μηχανισμών χρηματοδότησης (χορήγηση άτοκων δανείων), ώστε κάθε άτομο με αναπηρία να έχει πρόσβαση στην χρήση των νέων τεχνολογιών με μείωση του κόστους αγοράς.
2. Απαλλαγή από το ΦΠΑ όλων των τεχνικών βοηθημάτων, ύστερα από την κατάρτιση σχετικού πίνακα και την θέσπιση συγκεκριμένων προδιαγραφών για χορηγούμενα τεχνικά βοηθήματα.
3. Χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα με στόχο την ακόμη καλύτερη πρόσβαση των ΑμεΑ στην κοινωνία της πληροφορίας.
4. Την ενθάρρυνση, αλλά και την ευαισθητοποίηση των κατασκευαστών ιστοσελίδων και προγραμμάτων, ώστε να είναι πλήρης προσβάσιμα για τα άτομα με αναπηρία.
5. Εφαρμογή των νέων τεχνολογιών για την ένταξη των ΑμεΑ στην αγορά εργασίας, σε σχέση με τα παραδοσιακά αλλά και νέα επαγγέλματα που μπορούν να ασκήσουν τα ΑμεΑ. Όπως είναι η ίδρυση σχετικών ειδικοτήτων με την πληροφορική στα δημόσια ΙΕΚ.
6. Άμεση λύση των νομικών προβλημάτων σχετικών με την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, ώστε να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη βιβλιοθηκών με κείμενα σε ηλεκτρονική ή ψηφιακή μορφή και την ανάληψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των εκδοτικών οίκων και συγγραφέων.
7. Εφαρμογή του μέτρου μειωμένου τιμολογίου 16€ εκτός από τις συνδέσεις psdn και isdn και στις ευρυζωνικές συνδέσεις (adsl).
8. Ατελής πρόσβαση στην υπηρεσία τηλεφωνικού καταλόγου σε άτομα τυφλά ή με προβλήματα οράσεως τέτοιου βαθμού, που δεν τους επιτρέπουν να συμβουλευτούν τον τηλεφωνικό κατάλογο. Επίσης ο πάροχος να υποχρεούται να καθιστά διαθέσιμους τηλεφωνικούς καταλόγους σ’ αυτά τα άτομα σε μορφή απλού κειμένου χωρίς γραφικά, μέσω CD-ROM που θα παρέχεται δωρεάν, καθώς και μέσα της ιστοσελίδας τους.
9. Εγκατάσταση κοινόχρηστων τηλεκειμενογράφων σε ορισμένα σημεία, ώστε να εξυπηρετούνται άτομα κωφά ή με σοβαρά προβλήματα αρθρώσεων.

Ένα άλλο σημείο των νέων τεχνολογιών που δεν έχει εξελιχθεί αρκετά στην χώρα μας και είναι απαραίτητο για την πλήρη ένταξη των ατόμων με αναπηρία είναι η τηλε-εργασία.
Η τηλε-εργασία είναι ο ενδεικτικός τρόπος για την άρση των εμποδίων που υφίστανται τα ΑμεΑ στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακήρυξε το 2009 έτος δημιουργικότητας και καινοτομίας. Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής οφείλουμε να αδράξουμε την ευκαιρία, να δημιουργήσουμε καινοτόμες ιδέες που θα χρηματοδοτηθούν και θα έχουν πολλαπλά οφέλη για την οικονομία και για την κοινωνία.
Ο τομέας της έρευνας και της τεχνολογίας στη χώρα μας υστερεί σημαντικά τόσο στο δημόσιο, όσο και στο ιδιωτικό επίπεδο, γι’ αυτό προτείνουμε :
1. Παροχή κινήτρων για αγορά εξοπλισμού τηλε-εργασίας απο επιχειρήσεις.
2. Επιδότηση των μελετών που θα μπορούν να ενταχθούν σε ένα πρόγραμμα πλαίσιο για την τηλε-εργασία.
Θεωρούμε πως η χρήση των νέων τεχνολογιών πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο του σχεδιασμού της πολιτείας. Τον Ιανουάριο του 2005 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στην δημοσιότητα για δημόσια διαβούλευση σχετικό κείμενο προτάσεων για την πρόσβαση των αναπήρων στην κοινωνία της πληροφορίας, ενώ το 2007 είχε ανακηρυχτεί έτος των ίσων ευκαιριών για όλους.
Σε αυτά τα πλαίσια οφείλουμε να πάρουμε όλες εκείνες τις αναγκαίες πρωτοβουλίες, ώστε η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία της πληροφορίας από μεγάλο ζητούμενο να γίνει μια χειροπιαστή καθημερινή πραγματικότητα.