ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

Ο πολιτισμός αποτελεί μια ευρεία έννοια που αφορά στη ζωή των ανθρώπων, και κυρίως στο πώς αυτή βιώνεται στην καθημερινότητά της. Όμως, η πρόσβαση στον πολιτισμό, με τη μεταφορική και κυριολεκτική έννοια του όρου, στους χώρους έκφρασης και δημιουργίας του, συχνά προβληματίζει μια μεγάλη κατηγορία του κοινωνικού συνόλου.
Για τα άτομα με αναπηρία και γενικότερα για τα εμποδιζόμενα άτομα, οι χώροι πολιτισμού, ως άλλοι κιβωτοί παιδείας, κουλτούρας και δόμησης ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων, οφείλουν να αποτελούν διαχρονικά το διαβατήριο μετάβασης από παρωχημένες κοινωνικές αντιλήψεις σε αυτές που αντιλαμβάνονται την αναπηρία ως ιδιότητα της ανθρώπινης ποικιλομορφίας.
Τα πολιτισμικά κέντρα, τα πνευματικά κέντρα, τα μουσεία, οι μουσικές σκηνές, τα θέατρα, αρχαία και σύγχρονα, εκπληρώνουν το στόχο τους και το σκοπό της δημιουργίας τους όταν είναι πλήρως προσβάσιμα σε όλους τους πολίτες, έτσι ώστε να μπορούν να αποτελούν πεδία αναζήτησης της συλλογικής μνήμης και συγκρότησης της συλλογικής ταυτότητας.
Ίσως φαίνεται παράδοξο ακόμα και μέχρι σήμερα να εξετάζεται η δυνατότητα πρόσβασης σε κτίρια που βασικά κατασκευάζονται για να δέχονται και να εξυπηρετούν το κοινό, όμως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι ποσοστό 10% - 12% του πληθυσμού της χώρας που είναι άτομα με αναπηρίες δεν μπορεί να επισκεφθεί και να συμμετέχει στα δρώμενα των πολιτιστικών χώρων.
Λόγω του λανθασμένου σχεδιασμού του δομημένου περιβάλλοντος, παρατηρούνται δυσκολίες και αποκλεισμοί, τόσο στην προσέγγιση όσο και στην προσβασιμότητα των δημοσίων κτιρίων και δη των χώρων πολιτισμού, με αποτέλεσμα να συντελούνται διακρίσεις και να αίρεται η αρχή της ισότητας και της ισοτιμίας μεταξύ των πολιτών.
Τα πολιτιστικά κτίρια και οι χώροι, και ιδιαίτερα τα μουσεία, παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά την άμεση επαφή με την ιστορία, την παράδοση και τις καλές τέχνες μιας χώρας. Η δε λειτουργία τους συνδέεται στενά με το δημόσιο χαρακτήρα τους. Είναι κτίρια που πρέπει να παρέχουν απόλυτη πρόσβαση στο κοινό και να παίζουν μεγαλύτερο ρόλο σε ό,τι αφορά τη διάθεση του ελεύθερου χρόνου των πολιτών. Τα άτομα με αναπηρίες ενδιαφέρονται μερικές φορές περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον να τα επισκεφθούν και να συμμετέχουν στις δραστηριότητές τους.
Επιπλέον, σημαντικό ρόλο στην κατανόηση του παρελθόντος, εκτός από τα μουσεία, παίζουν και οι αρχαιολογικοί χώροι. Πολλοί από αυτούς μπορούν να γίνουν εύκολα προσβάσιμοι και προσιτοί για όλους με μια κυκλοφοριακή μελέτη όπου θα επιλεγούν οι πλέον κατάλληλες διαδρομές από πλευράς ενδιαφέροντος και δυνατοτήτων επέμβασης. Παρόμοια προβλήματα υπάρχουν και σε χώρους που δεν είναι αρχαιολογικοί με τη στενή έννοια του όρου, αποτελούν όμως εστίες πολιτισμού. Τέτοιοι μπορεί να είναι: τα πνευματικά κέντρα, οι μουσικές σκηνές, οι κινηματογράφοι και πλήθος άλλων πολιτιστικών χώρων.
Ακόμη δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα άτομα με αναπηρία δεν είναι μόνο επισκέπτες αλλά και εργαζόμενοι, επομένως και οι χώροι κυκλοφορίας και εργασίας του προσωπικού πρέπει να είναι προσβάσιμοι. Άλλωστε, η ύπαρξη ατόμων με αναπηρία στο προσωπικό αυτών των υπηρεσιών μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην κατανόηση των αναγκών και των ενδιαφερόντων των επισκεπτών που είναι άτομα με αναπηρίες.
Γι’ αυτό τώρα ''που είναι η στιγμή μας'' προτείνουμε τα εξής:
1. Δημιουργία υποδομών ώστε να καταστούν προσβάσιμοι όλοι οι πολιτιστικοί χώροι από πολίτες με κινητικές δυσκολίες.
2. Τοποθέτηση στους αρχαιολογικούς χώρους ελαφρών προκατασκευών που θα περιλαμβάνουν οπτικοακουστικά συστήματα πληροφόρησης, κατάλληλα για χρήση από όλους τους επισκέπτες.
3. Δημιουργία εκθεμάτων αντίστοιχων των πρωτότυπων, στα οποία θα επιτρέπεται η επαφή από τυφλά άτομα. Διότι τα άτομα αυτά μπορούν θαυμάσια να αντιληφθούν έναν εκθεσιακό χώρο και να βοηθηθούν στην αντίληψη των εκθεμάτων με μια σωστή περιγραφή, με ηχητική αναπαράσταση γεγονότων, αλλά κυρίως με την αφή.
4. Διαρρύθμιση των εκθεσιακών χώρων και πρόβλεψη για κατάλληλο φωτισμό για την αντίληψη του χώρου από άτομα με μειωμένη όραση.
5. Σωστό σχεδιασμό και τοποθέτηση των αντικειμένων μιας έκθεσης, ώστε να είναι εύκολα ορατά από επισκέπτες καθήμενους σε αναπηρικό αμαξίδιο.
6. Καθιέρωση του θεσμού της ακουστικής περιγραφής των θεατρικών παραστάσεων για την κατανόηση αυτών από πολίτες με προβλήματα όρασης.
7. Απαραίτητη παρουσία ατόμου που γνωρίζει τη νοηματική σε όλους τους πολιτιστικούς χώρους για τα κωφά άτομα.
Κλείνοντας, δεν θα θέλαμε να υποτιμήσουμε το έργο που έχει γίνει από την ελληνική πολιτεία τα τελευταία χρόνια, όπως για παράδειγμα τον Αύγουστο του 2004, λίγο πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, όπου ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης, έγινε προσβάσιμος σε άτομα με αναπηρία.
Θέλουμε όμως να πιστεύουμε ότι το έργο της προσβασιμότητας, με όλες τις πιθανές εκδοχές που αυτή περιλαμβάνει, θα συνεχιστεί και με πιο γρήγορους ρυθμούς, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στο ζωτικό τομέα του πολιτισμού.